İtalyanca

İtalyanca
Lingua italiana
Telaffuz	[itaˈljaːno]
Bölge	İtalya yarımadası
Etnik köken	İtalyanlar
Konuşan sayısı	65 milyon  (2009)
Dil aileleri	Hint-Avrupa İtalik diller Romen dilleri İtalya-Dalmaçya dilleri İtalyanca
Yazı sistemi	İtalyan alfabesi
Resmî durumu
Resmî dil	Avrupa Birliği  İtalya  İsviçre  San Marino  Vatikan  Hırvatistan  Slovenya
Dil kodları
ISO 639-1	it
ISO 639-2	ita
ISO 639-3	ita
Resmî Dil   Lingua franca olarak kullanılan bölgeler   Azınlıklar tarafından konuşulan bölgeler

İtalyanca (italiano ya da lingua italiana), çoğunluğu İtalya ve İsviçre'nin güneyindeki Ticino kantonunda yaşayan 61 milyon kişi tarafından konuşulan bir dildir.

İtalyan asıllı göçmenlerce Amerika Birleşik Devletleri'nde, Arjantin'de, Brezilya'da, Kanada'da ve Avustralya'da da sıkça konuşulur. Hint-Avrupa dil ailesinin Romen dilleri kolundadır.

Ortaçağ itibarıyla Halk Latincesi (Vulgar Latince) çeşitli şivelere ayrılmıştır. Ortaçağ'ın sonunda Floransa şehrinin kültür ve edebiyat üstünlüğü etkisiyle, Toskana yazı dilinden bugünkü İtalyanca şekillenmiştir. Dilin gelişiminde Boccaccio, Dante Alighieri ve Petrarca gibi isimlerin Latince yerine Toskana ağzını kullanmalarının büyük etkisi vardır. Buna rağmen İtalyan dili, siyasi birliğin de uzun zaman tamamlanamamış olmasının da etkisiyle bölgeden bölgeye çok büyük farklılıklar taşır. Her bölgenin kendine özgü şivesi vardır ve özellikle Kuzey ve Güney şiveleri arasında anlaşmakta zorluk çıkacak kadar büyük farklar bulunur.

İtalyanca Romen dilleri içerisinde Latinceye en sadık kalmış olanıdır, bu yüzden “Modern Latince” olarak da adlandırılır. Diğer Romen dilleriyle (Fransızca, İspanyolca, Portekizce, Rumence, Katalanca gibi) büyük benzerlikler taşır. İtalyancayı iyi bilen birisi diğer Romen dillerini de kısa zamanda öğrenebilir.

İtalyanca, kelimelerin hemen hemen tamamının ünlü harfle bitmesi ve kesif vurgularıyla kendine özgü bir melodiye sahiptir ve bu yüzden de dünyanın en güzel dillerinden kabul edilir. İtalyanca, Rönesans devrinde zamanının Lingua Franca'sı görevini görmüş olduğundan diğer dilleri oldukça etkilemiştir ve özellikle müzik alanında terminoloji İtalyanca’dır. İtalyanca dünyanın sayılı melodik dillerinden biridir. Duygusal anlatımları çok zengin bir dildir.

Avrupa'da İtalyancanın konuşulduğu yerler

Alfabe

İtalyancada 21 harf bulunur. J, K, W, X ve Y harfleri İtalyancada kullanılmaz, sadece yabancı kelimelerde bulunur.

A

B

C

D

E

F

G

H

I

L

M

N

O

P

Q

R

S

T

U

V

Z

a

b

c

d

e

f

g

h

i

l

m

n

o

p

q

r

s

t

u

v

z

Okunuş

• C harfi Türkçenin aksine İtalyancada k sesini verir.
• Gl "ly" olarak, gn ise "ny" olarak okunur: “Taglia” (beden) talya olarak, “ogni” (her) onyi olarak okunur.
• H harfi italyancada hiçbir zaman okunmaz. Eşsesli kelimelerde anlam karışıklılığını ortadan kaldırmak için kullanılır. Örneğin "anno" (yıl) ve "hanno" (sahip olmak fiilinin 3. çoğul şahıs çekimi). Yabancı kelimelerde de okunmaz, örneğin "hotel".
• R harfi İtalyancada Türkçede olduğundan daha kuvvetli yuvarlatılır.
• Z sesi "dz" olarak, zz ise "ts" olarak okunur: “Zucchero” (şeker) dzukkero, “pizza” ise pitsa olarak okunur.

"C" ile "g" harfleri ve "Sc" kombinasyonu

Vurgu ve tonlama

Çoğu italyanca kelimede vurgu sondan ikinci hecededir.

Örneğin: adesso (şimdi), liceo (lise)

Bazı kelimeler ise bu kurala uymaz ve vurgu kelimenin herhangi başka hecesinde bulunabilir.

Örneğin: fragola (çilek), cinema (sinema)

• Vurgusu son hecede olan kelimelerde ünlü harfler sola yatık olan Grave imi (à, è, ì, ò, ù) ile gösterilir. Bu aksanlar istisnaları gösterip, sadece kelimenin son harfine eklenir. Kelimenin başında veya ortasında olan vurgular için işaret kullanılmaz.

Örneğin: caffè (kahve), lunedì (pazartesi)

• İmi sağa yatık olan acute imi (é) ise kelimeye aksan verir ve italyanca da (istisnalar dışında) kelimenin sadece son harfinde bulunur.

Örneğin: trentatré (otuz üç), perché (çünkü)

• Bazı kelimelerde ise diyakritik işaretler anlam ayırımı için önem taşır.

Örneğin: la (dişi belirteç) - là (orada)

Dilbilgisi

İtalyanca dilbilgisi oldukça kolaydır. İsimlerin tamamı erkek ya da dişi olarak betimlenir. Erkek kelimeler genellikle “-o” harfiyle, dişi kelimeler ise genellikle “-a” harfiyle biter. Erkek çoğul “-i”, dişi çoğul ise genellikle “-e” takısını alır. Dolayısıyla erkek çocuk “bambino”, kız çocuk “bambina”, erkek çocuklar “bambini”, kız çocuklar ise “bambine” olarak söylenir.

Sıfatlar isimlerin cinsiyetine uyar. Bambino bello=Güzel erkek çocuk, Bambina bella=Güzel kız çocuk, Bambini belli= Güzel erkek çocuklar, Bambine belle=Güzel kız çocuklar.

Erkek belirteci (articolo) “il”, dişi belirteci “la”dır. “il”’in çoğulu “i”, “la”nın çoğulu “le”dir. Ayrıca ünlü sesle başlayan kelimeler “l’” belirtecini, “s-sessiz harf“, “ps-“, “gn-“, “z-“ ile başlayan erkek kelimelerse “lo” belirtecini alırlar. “l’” ve “lo”’nun çoğulu “gli”’dir.

İtalyancada şahıslar io (ben), tu (sen), lui (erkek o), lei (dişi o ya da Siz), noi (biz), voi (siz), loro (onlar) dur. Fiiller şahıslara göre ve zamana göre çekilir. Şimdiki zamanda (Presente) fiil kökünün sonuna konan eklerle şahıslar betimlendiğinden şahıs gizli özne olarak kalabilir:

İtalyanca’da 4 geçmiş zaman, 1 şimdiki zaman, 1 gelecek zaman, 1 şart, 1 geçmiş şart olmak üzere pek çok zaman bulunur. Ancak zamanların bazıları gündelik konuşmada kullanılmaz.

Bütün Hint-Avrupa dillerinde olduğu gibi cümle dizimi özne-yüklem-tümleç şeklindedir:

• Luigi viene da casa (Luigi evden geliyor)
• Parlo con te (Seninle konuşuyorum)

İtalyanca Bir Pasaj

İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi, Madde 1:

Tutti gli esseri umani nascono liberi ed eguali in dignità e diritti. Essi sono dotati di ragione e di coscienza e devono agire gli uni verso gli altri in spirito di fratellanza.

Bütün insanlar hür, haysiyet ve haklar bakımından eşit doğarlar. Akıl ve vicdana sahiptirler ve birbirlerine karşı kardeşlik zihniyeti ile hareket etmelidirler.

Bazı İtalyanca Kelimeler

• sì - evet.
• no - hayır.
• ciao - merhaba.
• grazie - teşekkür ederim.
• prego - bir şey değil.
• Come stai - Nasılsın?
• Bene - iyi
• Bello - güzel
• per favore - lütfen
• mi scusi - affedersiniz
• buonanotte - iyi geceler
• buongiorno - günaydın
• buonasera - iyi akşamlar
• arrivederci - hoşça kalın

Çekirdek aile

• il fratello - erkek kardeş / ağabey
• la sorella - kız kardeş / abla
• il padre/il papà - baba
• la madre/la mamma - anne

Birkaç ülke ve dilleri

• Italia - İtalya
• l’italiano - italyanca
• Turchia - Türkiye
• il turco - türkçe
• Inghilterra - İngiltere
• l'inglese - İngilizce

İtalyanca sayılar

• 1 - Uno
• 2 - Due
• 3 - Tre
• 4 - Quattro
• 5 - Cinque
• 6 - Sei
• 7 - Sette
• 8 - Otto
• 9 - Nove
• 10 - Dieci
• 11 - Undici
• 12 - Dodici
• 13 - Tredici
• 14 - Quattordici
• 15 - Quindici
• 16 - Sedici
• 17 - Diciassette
• 18 - Diciotto
• 19 - Diciannove
• 20 - Venti
• 21 - Ventuno
• 22 - Ventidue
• 23 - Ventitré
• 28 - Ventotto
• 30 - Trenta
• 40 - Quaranta
• 50 - Cinquanta
• 60 - Sessanta
• 70 - Settanta
• 80 - Ottanta
• 90 - Novanta
• 100 - Cento
• 200 - Duecento
• 1000 - Mille
• 2000 - duemila
• 2014 - duemilaquattordici
• 10000 - diecimila
• 100000 - centomila
• 1000000 - milione

Dış bağlantılar

• İstanbul İtalyan Kültür Merkezi

Kaynakça